Ο χριστιανισμός ως δραματουργία

Το γεγονός ότι οι τρεις μεγάλες αβρααμικές θρησκείες, ήτοι ο Ιουδαϊσμός, ο Χριστιανισμός και ο Μωαμεθανισμός, έχουν ως κοινή ρίζα την μονοθεϊστική θρησκεία η οποία διατυπώθηκε στην χαρακτηριζόμενη, από την σκοπιά των Χριστιανών, Παλαιά Διαθήκη, δεν αποτελεί κάποια αποκάλυψη. Εντούτοις, παραδόξως, πολλοί υπερτονίζουν το γεγονός της κοινής καταγωγής κομίζοντας αφενός γλαύκας ες Αθήνας, παραγνωρίζοντας αφετέρου μια σειρά από παράγοντες οι οποίοι συντελούν στην ουσιαστική ειδοποιό διαφοροποίηση μεταξύ των τριών θρησκειών όπως είναι η εν τέλει πρακτική των τριών θρησκειών εντός της ιστορίας, το πολιτιστικό υπόβαθρο των διαφόρων λαών το οποίο άλλωστε πιθανότατα συντέλεσε στην ανάδειξη διαφορετικών τάσεων, δογμάτων και “αιρέσεων” στα πλαίσια κάθε θρησκείας αλλά και η εν γένει αλλά και τις καθαυτές θεολογικές διαφορές που παρά τις όποιες καταρχήν ομοιότητες είναι ουσιαστικές και σε καμιά περίπτωση δεν αποκαλύπτονται με κοινοτοπίες όπως “όλοι είμαστε παιδιά του ίδιου θεού”, αφορισμός συμπαθής μεν ωστόσο αδιάφορος φιλοσοφικοθρησκευτικά. Εξάλλου, η προσπάθεια εξομοίωσης των τριών θρησκειών αποτελεί περισσότερο ένα άλλοθι για την ολωσδιόλου αποδόμηση των θρησκειών παρά προσπάθεια κατανόησής τους.

Αφήνοντας στην άκρη θεωρητικά ζητήματα τα οποία απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις (που δεν έχουμε κατ΄ανάγκην) αλλά και μεγάλη λεπτολογία, ας κοιτάξουμε το προφανές, δηλαδή την απτή και υλική διάσταση των λατρειών όπως αυτή αποτυπώνεται στην λατρευτική Τέχνη και αρχιτεκτονική. Ας πάρουμε για παράδειγμα έναν εντυπωσιακό χριστιανικό, π.χ. γοτθικό καθολικό, ναό και ένα ανάλογης καλλιτεχνικής αξίας τέμενος. Τι παρατηρούμε; Παρόλες τις όποιες ομοιότητες στην αρχιτεκτονική (περισσότερο ορατή και σαφής στην περίπτωση της βυζαντινής παρά της δυτικής ναοδομίας), υπάρχει μια σημαντική διαφορά στις προσόψεις: η απεικόνιση. Είτε ως εικόνα, είτε ως άγαλμα ο χριστιανισμός έχει στις πιο γνωστές εκδοχές του ενστερνιστεί τον ανθρωπομορφισμό ενώ το Ισλάμ τον έχει πλήρως αποβάλει. Για παράδειγμα, οι μεγάλοι σπουδαίοι καθολικοί καθεδρικοί ναοί είναι κεκαλυμμένοι με γλυπτά που απεικονίζουν το θείο δράμα και άλλες παραστάσεις από την Βίβλο, οι χριστιανικοί ναοί φέρουν πληθος εικόνων ενώ το ισλαμικό τέμενος φέρει αποκλειστικά καλλιγραφικά και νατουραλιστικά μοτίβα.

Η διαφορά της απεικόνισης είναι βεβαίως γνωστή. Για τον “παραδοσιακό” Χριστιανισμό της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το ζήτημα αυτό δεν λύθηκε επίσημα παρά με την Εικονομαχία και την επαναφορά των εικόνων. Η απεικόνιση όμως από μόνη της δεν αποτελεί την μόνη διαφορά. Ο Χριστιανισμός, και στον τρόπο που εκδηλώνεται στην λατρευτική Τέχνη και ως λατρευτική πρακτική εδράζεται σε ένα δρώμενον. Η Θεία Μετάληψη η οποία για τον πιστό τρέπει κυριολεκτικά τον Άρτον και τον Οίνον σε Σώμα και Αίμα Χριστού αποτελεί μια λειτουργία η οποία δημιουργεί ένα Γεγονός, ενέχει δηλ. μέσα της μια διαδικασία. Οι απεικονίσεις των Εκκλησιών, αν και περισσότερο στατικές στην Ορθόδοξη Εκκλησία, περισσότερο δραματικές στην Καθολική, δεν παύουν να εμπεριέχουν μία εξιστόρηση εμπνευσμένη από την Καινή Διαθήκη η οποία, όπως και η Παλαιά Διαθήκη, αποτελεί ένα διήγημα και όχι μια συρραφή δογματικών κανόνων και πρακτικών εντολών όπως είναι το Κοράνι.

Ο Χριστιανισμός λοιπόν είναι μια κατεξοχήν “ευρωπαϊκή” και ελληνορωμαϊκή θρησκεία όχι απλά γιατί έχει σήμερα ως επίκεντρο την ευρωπαϊκή ήπειρο (αφού μάλιστα αρχικά ο Χριστιανισμός εκτεινόταν κυρίως στην Ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή) αλλά πρωτίστως γιατί σε όλες τις μορφές του (λατρεία, ιερές γραφές, θρησκευτικό αφήγημα) συνεχίζει την ελληνορωμαϊκή παράδοση της σύνδεσης της δραματουργίας με την θρησκευτικότητα. Είναι δηλαδή “θέατρο” με την έννοια της δυναμικής διαδικασίας και όχι απλώς στατική πίστη. Και αυτό ενδέχεται να είναι και ένα από τα αίτια της εξάπλωσης του Χριστιανισμού στον ελληνορωμαϊκό κόσμο.

Κωνσταντίνος Σαμπάνης

One thought on “Ο χριστιανισμός ως δραματουργία”

  1. Pingback: Ο χριστιανισμός ως δραματουργία – Cognosco Team
  2. Trackback: Ο χριστιανισμός ως δραματουργία – Cognosco Team

Comments are closed.