Πρότυπα ομορφιάς

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες ακούμε την άποψη (υπό την επιρροή συγκεκριμένων συγγραφέων όπως o Baudrillard) ότι «ο» καπιταλισμός δημιουργεί πρότυπα ομορφιάς, προκειμένου να  πωλήσει προϊόντα και υπηρεσίες. Το ερώτημα είναι, δεν παραξενεύει όλους αυτούς το γεγονός ότι οι αρχαίες αναπαραστάσεις παρουσιάζουν τον ίδιο τύπο προσώπου και σώματος; Ας εξετάσουμε τις γυναίκες και ας σκεφθούμε κατ’αρχάς ότι το ψιμύθιο και τα χρώματα για το πρόσωπο ήταν υλικά ζωγραφικής (και κάποια από αυτά καθόλου υγιεινά για το δέρμα, καθώς περιείχαν μόλυβδο και αρσενικό). Την εποχή που δεν υπήρχαν πολυεθνικές, εταιρείες διαφήμισης και μέσα μαζικής ενημέρωσης, υπήρχαν κανονικότατα πρότυπα ομορφιάς τα οποία έβλεπες σε καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις, και επειδή αυτές ήταν κυρίως θεών ή θεοποιημένων είχαν θέση τύπου. Εκείνος λοιπόν που δημιουργούσε το πρότυπο είναι ο τεχνίτης εκφράζοντας κάποιες αξίες της κοινωνίας του. Όταν λέμε «αξίες» της κοινωνίας δεν πρέπει να τις διαβάσουμε ατομικά (πχ δεν ήταν ο καλλιτέχνης γυναίκα ή δεν ήταν η γυναίκα του) αλλά «διαδραστικά» . Μια πατριαρχική κοινωνία θα έχει πιο έντονο το θηλυκό στοιχείο από ό, τι μία κοινωνία όπου οι άνδρες είναι πιο εκθηλυμένοι, αν παρατηρήσουμε τα σημερινά γυναικεία πρότυπα  που ανδροφέρνουν και προσπαθούν να θυμίσουν το γυναικείο στοιχείο με επιθετικό και γκροτέσκο τρόπο.

Όμως πέραν από όλα αυτά, η μορφή αποκτά και μία σχετική ανεξαρτησία από το περιβάλλον της, σε βαθμό να επηρεάζει την κοινωνία που εφαρμόζεται ―δηλαδή η γυναίκα να προσπαθεί να πετύχει το πρόσωπο που υποβάλλει το έργο τέχνης. Και θα προσφέρω ένα παράδειγμα, πώς η αρχαία κλασική γυναικεία κατατομή περνά σε άλλους λαούς άλλων εποχών μόνο και μόνο επειδή αυτοί οι λαοί εξέλιξαν την αναπαράσταση μέσα από την κλασική τέχνη. Ένα είναι η νεώτερη ευρωπαϊκή τέχνη. Πριν φτάσουμε στον ακαδημαϊκό Godward (αρχική εικόνα άρθρου) που ούτως ή άλλως ήθελε να σχεδιάζει αρχαίες Ελληνίδες, ας δούμε εδώ σε παράθεση μία κλασική Αθηνά και ένα γυναικείο πρόσωπο του Canova.

Το άλλο είναι κάτι που δύσκολα θα φανταζόμασταν ότι μπορεί να έχει σχέση με την ελληνική τέχνη, και είναι μια ινδική παράσταση και μάλιστα από την εποχή των μεγάλων Μογγόλων (16ος  μ.Χ αι.). Οι Ινδοί και κατόπιν οι Κινέζοι γνώρισαν την γλυπτική από τα ελληνιστικά βασίλεια της Βακτριανής και του Ινδού ποταμού, και για αιώνες αυτό που αποκρυσταλλώνεται ως ινδικό ύφος  (αρχικά ως ελληνοβουδιστικό) φέρει αυτόν τον χαρακτήρα.