Ι.

Τροχάζομε
                ἀνὰ τὸ ἀργύφεο πέλαγο
                                                    πελάζομε
                στὴν ἁλυκὴ ἐπιφάνεια
βρίσκομ’ ἀρώματα ἀνοιχτῶν
                                    καρπῶν καὶ κήπων
βραδινὲς δροσιές. Λείψαμε
                                    κατὰ νώτου τὶς τύρσεις
στὰ ὀχυρὰ ἄνδηρα, σήματα
                                    ἐρωμένων τοῦ Διός,
καὶ τὸν θάνατό μας ἑκάς
                                    στῆς Τάνιδος τὰ τείχη.
Κἂν μᾶς ἀγριεύει ὁ ἀτρύγητος
                                    πόντος, πάντα ἀπομένουν
οἱ λογισμοί μας, ἔρημοι
                                    σὰν σκιὲς ἁρμυρικιῶν
ναὐξάνουν τἀπόγευμα
                                    πρὶν ἂν μᾶς φύγουν.
Στὸν ὕπνο μας τὰ πρόσωπα
                                    ἔχουν ἀπόξεν’  ὄψι,
σὰν μήκωνες ἀνάμεσα
                                    στὰ σπαρτά: ποὺ σ’ ἐγγίζουν,
τἀναγνωρίζεις μὲ χαρά,
                                    τἀγγίζεις, καὶ διαλύονται,
δὲν ἦσαν κεῖνα ποὖξερες.
                                    Μὰ τὰ πρωινὰ ξυπνοῦμε
στὶς ἐκβολὲς τῶν ποταμῶν
                                    ὑφ’ ἕνα κιβώριο ἤχων
ἀπὸ γεννήσεις πουλαριῶν
                                    καὶ νεοσσοὺς ποὺ πεινοῦν,
ἀπ’ τὰ πλήθη τἀνθρώπινα
                                    καθὼς εἰσαγείρονται
πρὸς προσφορὲς στοὺς θεούς
                                    διὰ τῆς ὀσμῆς τῶν δένδρων
τοῦ χώματος καὶ τῆς κοπριᾶς,
                                    τῆς ἀνέσεως τοῦ φάεος,
ἐπὶ τὸ ὅριο ἑνὸς κονιορτοῦ
                                    κοραλλιοχρόου.
Σὲ πόλεις κατεπλεύσαμε
                                    τοῦ κράτους τῆς θαλάσσης
ἐκεῖ ὅπου φόρτοι στάθμευαν
                                    λιβανιοῦ τε καὶ μύρρου,
ὀψιανοῦ κἀλεφαντοστοῦ,
                                    συγκομιδῶν πορφύρας
καὶ ὅπου καταλλάσσονται πρός
                                    κάρδαμο, κιννάμωμο
καὶ κάσια, τῶν καραβανιῶν
                                    ὅσος ὁ πλοῦτος, ὅπου
γυναῖκες ψιμυθιώνονται
                                    στὰ χρώματα τῆς θεᾶς.
Καὶ τῆς μάχης γνωρίσαμε
                                    τὴν πρότερο στιγμή καί
τὴν ἐπαύριο, τὸν φόβο πρὸς
                                    τὸ φῶς ποὺ σκότωνε
τὰ μάτια μας καὶ τὴν σιωπή
                                    κατόπιν, δίχως κῦδος,
ποὺ τὸν κόσμο μᾶς ἔδειχνε.
                                    Μὰ στὸν τάφο του ἡλίου
οἱ κναῖκες εἶν’ ὁλόδροσες,
                                    σὰν τἄνθη τοῦ λωτοῦ
στὸν ἐβένινο κλῶνα του,
                                    κι ἡ ὑγρασία αὐτῶν μυρίζει
ὡσὰν ἀγρὸς πρὶν ἂν σπαρῇ.
                                    Τριάκοντα αἰῶνες κεῖμαι
αὐτοῦ: ἐπάνω σὲ πήλινα
                                    κιτάπια καὶ πλεγμένους
παπύρους, καὶ σε πέτρινες
                                    σαρκοφάγους. Γνωρίζεις
αὐτά, καθὼς ἡ ἡμέρα παραμείβεται
                                                τὴν πόλι.

ΙΙ.

[πάπυρος Anastasi, ιθ΄, κ΄ δυναστεῖες]

«Ἐφὅσον δὲν πῆγες στὴν γῆ
                                    τῶν Χετταίων, δεν εἶδες
τὴν γῆ ἐκείνη τῆς ΔΑΜΑΣΚΟΥ.
                                    Ὅσον γὲ τὴν Χαναάν
δὲν γνωρίζεις τὴν φύσιν της.
                                    Πῶς εἶν’ ἡ ΣΙΜΥΡΑ;
Ποῖ κεῖται ἡ ΧΑΛΥΒΩΝ;
                                    Πῶς εἶναι ὁ χείμαρρός της;

                Δὲν προχώρησες μέχρι τοῦ ϘΑΔΕΣ.

                                    Οὔτε πῆγες κατὰ τὴν χώρα
τῶν Βεδουίνων μὲ τἀσκεριοῦ
                                    τοὺς τοξότες. Δὲν πάτησες
στὴν ὁδὸ ἐπὶ τοῦ Ἀδώνιδος
                                    τἄνδρο, ποὺ ἡ αἰθρία συσκιάζει
μεσήμερον κατάφυτος
                                    μὲ κυπαρίσσους, δρύες
καὶ κέδρους· ὅπου οἱ λέοντες
                                    εἶναι πολυπληθέστεροι
ὑαίνων και παρδάλεων
                                    ἐνῷ τὶς κλιτύες ζώνουν

                Βεδουίνοι.  Δὲν ἀνερριχήθης σύ

γυμνόπους,  ἐπὶ τὰ ὅρη  ΣΑΟΥ,
                                    μὲ τὰ χέρια στὸν βιός,
καὶ ζευγμένο τὸν δίφρο ὑπὸ σέ,
                                    νὰ ἐρύῃς τὸν ἵππο·
νὰ σἀπελπίζῃ ὁ ἀνήφορος,
                                    νὰ διαπερᾷς τὸν χείμαρρο·
νἆσαι Μᾶχερ: δὲν γνώρισες
                                    ἀλλὰ τὴν γεῦσιν του!

                Κἄχεις τἅρμα στον ὦμο σου

καὶ εἶν’ καμωμένος ὁ ὁδηγός.
                                    Καὶ σταθμεύεις τὴν νύχτα·
μὲ τὸ σῶμα ὅλο μώλωπες
                                    καὶ τὰ μέλη λυμένα
καταδαρθάνεις. Καὶ ξυπνᾷς
                                    καὶ εἶν’ ἡ ὤρα νὰ κινήσῃς
νύκτωρ. Ἄλλ’ εἶσαι μόνος σου
                                    νὰ χαλινώσῃς τἄτι·
φράτηρ δὲν ἔρχεται ὑπὲρ φράτερος.
                                    Ληστὲς εἰσδύουν λάθρᾳ
στὸ στρατόπεδο, κ’ ὁ ἵππος σου
                                    λυτός, τὰ ἐνδύματά σου
ἄφαντα. Ὁ ὁδηγὸς ξύπνησε
                                    τὴν νύχτα, κοιτᾷ ὅ, τι ἔγινε,
ἁρπάζει ὅ, τι ἔμεινε,
                            κἀναμειγνύεται μὲ τοὺς Βεδουίνους,
ἀμφεμμένος ἰθαγενή.
                                Μετά ὁ ἐχθρὸς ἐπιτρέχει
καὶ σ’ εὑρίσκει ἀδρανή. Ξυπνᾷς
                                    καὶ ἴχνος αὐτῶν δὲν βρίσκεις,
ἀπομείνας σὺ δίχως τίποτε.
                                    Ἔτσι γίνεσαι μόνον
Μᾶχερ! ἔμπλεα ἔχων ἐμπειρίας τἀωτιά σου.»

III.

[πάπυρος Harris, ιθ΄ δυναστεία]

Τὸ πλοῖο μου καταπλέει τὸν ποταμό
στὸν ῥυθμό τοῦ πιτύλου τῶν κωπηλατῶν.
Ἕνα δεμάτι καλαμιῶν
                            ἔχω στὸν ὦμο,
μεταβαίνω στὴ Μέμφιδα,
                                    τὴν ζεῦξιν ποὺ ζοῦν οἱ δύο χῶρες.
Θὰ εἴπω στὸν Πτᾶ,
                            τῆς ἀληθείας τὸν κύριο:
«Δός μοι τὴν χαρίεσσά μου ἀπόψε.»
Ὁ θεὸς Πτᾶ εἶν’ ἡ τύφη της ἀπό καλάμια,
ἡ θεὰ Σεκμέτ, ἡ μικρή της ἀνθοδέσμη,
ἡ θεὰ Ἐαρίτ, ὁ ἐκκολαπτόμενος λωτός της,
ὁ θεὸς Νεφερτοῦμ εἶν’ ὁ ἀνθισμένος της ἀνθός,
ἡ ἀδελφή μου θἆναι χαρούμενη!
Ἡ δύσις του ἡλίου ἀντανακλᾷ
                                        τὴν χάριν της.
Ἡ Μέμφις εἶναι μία συγκομιδὴ ἀπὸ ρόδια
στὰ πόδια τῶν θεῶν μὲ τὴν πανώριαν ὄψι.

ΙV.

[Ἡροδότου Ἱστοριῶν τρίτη ἐπιγραφομένη Θάλεια]

Οἱ ἀπονοστήσαντες Σάμιοι.

Φυλάξασθαι τὸν ξύλινο λόχο καὶ κήρυκα ἐρυθρό―
ἡ σίβυλλα τοῦ Ἀπόλλωνος προεῖπε στοὺς Σιφνίους.
Μὰ σ’ ἑμᾶς οὔτε τοὐρανοῦ
                                    ὁ λεμβοῦχος, οὔτ’ οἱ οἰωνοί του,
οἱ μετέωροι στὸ στερέωμα φῆνες, φανέρωσαν,
οὐδὲ οἱ στρουθοὶ στὰ σύδενδρα τῶν λιθίνων λωτῶν―
ὅτι σ’ Αἴγυπτον ὁ εὐτυχής Πολυκράτης μᾶς ἔπεμψε
στὴν στρατεία ἐπίκουρους ποὺ ἐστράτευσε ὁ Καμβύσης
― καὶ γὰρ πρόσφατος φίλος του―ἀφοῦ σ’ αὐτόν παρήγγειλε
                    νὰ μὰς ἀποκτείνῃ.
Καὶ ἔπεσαν οἱ στρατοί στὴν ψάμμο
                                                καὶ δραπέτες
ἐπὶ νηῶν ἑμεῖς ἐπανεπλεύσαμε ἐπὶ Σάμο·
τὶ κἂν τάχα ἀληθεύαμε τὸν ποιητὴ τοῦ τυράννου
ὅτι στὸ νυμφαῖο ἄστυ ἔνι μυθητές κινοῦντες στάσι;
Ἀφοῦ γημόροι μείναμε χωρὶς ὑπόστασι
ὥστε νὰ θάλασσοκρατῇ λαμπρὸς ὁ Πολυκράτης!
Καὶ ’φάνη ἡ πατρῴα γῆ καὶ οἱ νήες οἱ πλατυγάστορες
ποὺ κἀμβολίσαμε μὲ τὶς σεσιμωμένες πρῷρες.
Στὸν αἰγιαλό πατήσαμε, καὶ θέρισαν τὰ βέλη
πολλοὺς, κἄλλοι ὑπεχώρησαν ὅταν στὸ νεώρι’ ὁ αὐθέντης
γυναῖκες καὶ παιδιὰ συνέφερε κἀπείλησε νὰ κάψῃ.
Καὶ ἕτσι στὴν Σπάρτη πήγαμε κἀφικόμενοι κεῖ
τὴν βοήθεια δεηθήσαμε τῶν Λάκεδαιμονίων
διηγούμενοι τὰ πάθη μας κἀπικαλούμενοι
τὴν πάλαι πότε βοήθεια ἐπὶ τοὺς Μεσσηνίους
τῶν σαμαίνων νηῶν.
                            «Λελήθαμε τὰ πρῶτα
ἄρα οὐ συνίεμεν τὰ ὕστερα», ὑπεκρίθησαν οἱ ἔφοροι.
Αἰτήσαμε ἄλλη ἀκρόαση καὶ μ’ ἕνα ἀσκὶ στὰ χέρια
εἴπαμε μόλις: «διὰ τὸν θύλακον δεόμεθα ἀλφίτων».
Εὗρον τὸν θύλακο πολύν, μὰ ἐδέχθησαν στὸ τέλος―
ἄλλ’ ὅμως χάριν μήνιδος παλαιᾶς: Καιροφυλάκουν
ἀπὸ γενεᾶς,
                νὰ τιμωρήσουν τὸ νησὶ τῆς Σάμου
διὰ τοῦ κρατήρος τὴν κλοπή
                                    ποὺ ἐκόμιζαν στὸν Κροῖσο―
τὴν ἁρπαγῆ τοῦ θώρακα
                                    ποὺ ἔπεμψε σ’ αὐτοὺς ὁ Ἀμασίς.
Νὰ πρόσπαρακαλέσωμε φροντίσαμε συμμάχους
τοὺς ἐχθρούς μας! Καὶ ἡ Κόρινθος μὲ πρόφασι προσῆλθε
ὅτι ἀτιμάσθη σκήψουσα ὅταν τὸν καιρὸ ἐκεῖνον
οἱ Σάμιοι ἔσχον φειδώ τῶν τριακοσίων κερκυραίων παίδων
ποὺ ὁ Περίανδρος διὰ τῆς Σάμου ἔπεμψε
                                                            στὶς Σάρδεις δῶρο,
ἐπ’ ἐκτομή,
                ὥστε νὰ γίνουν εὐνοῦχοι τοῦ σατράπη,
καὶ οἱ Σάμιοι ὀπίσω τοὺς ἀπήγαγαν στὴν Κέρκυρα.
Λοιπὸν μέγας στόλος ἀφίκετο στὴν Ἀστυπάλαια―
Οἱ Λακεδαιμόνιοι προσέβαλαν τὸ τεῖχος τῆς ἀκτῆς
στὸ προάστειο ἐπέβησαν μὰ ὁ ἴδιος ὁ Πολυκράτης
κατέφθασε, καὶ τοὺς ἐδίωξε. Ἐξῆλθαν τότε
τῆς ἀκροπόλεως καὶ οἱ ἐπίκουροι  ἀλλ’ ἅμ’ ἀπήντησαν
τοὺς Λακεδαιμονίους ὑπανεχώρησαν·
κἀκεῖνοι αὐτούς ἐπέσποντο καὶ κατεφόνευσαν.
Μὲ θαρραλέους Σπαρτιάτες μεῖς, τοὺς Ἀρχία καὶ Λυκώπη
περάσαμε τὰ τείχη. Ἂν ἄτολμοι
                                            δὲν ἦσαν οἱ ἄλλοι
ἡ πόλις ἔπεφτε. Ὅμως τῆς ὀπίσω ὁδοῦ κλεισμένοι
ἀπέθαναν πολλοί: ὁ ἄλκιμος Ἀρχίας, ὁ ἀδείμαντος Ληκώπης.
Ἡ πολιορκία δὲν χρόνισε
                                    ἀλλὰ τεσσαράκοντα μέρες·
ἀφοῦ μηδὲν προέκυπτε οἱ Σπαρτιάτες ἀπέρχοντο,
καὶ ’λέγετο ὅτι ἐπίχρυσο μόλυβδο ὁ Πολυκράτης
τοὺς κόμισε. Ἑμεῖς, ἀπομέναμε ἄποροι πάλι                                                      ,
πλωτῆρες στὸ πορφύρεο πέλαγο καὶ πειρατές!
Τὰ μιλτοπάρῃα σκάφη μας,
                                        πυρσοὺς στὸ γλαῦκο αἰθέρα,
οἱ ζάχρυσοι Σιφνίοι ἐθέωντο
                                        τῆς λυγδίνου ἀγορᾶς,
τυφλοί― ὅταν οἱ ἄγγελοι ποὺ πέμψαμε ἐδεήθησαν
ὡς δάνειο δέκα τάλαντα. Ἅμ’ αὐτοὶ ἀρνήθησαν,
τὴν νῆσο ἑμεῖς πορθήσαμε καὶ αὐτοὺς κατενικήσαμε·
πολλοὶ ἔξω τῶν τειχῶν ἐκλείσθησαν. Καὶ τέλος
μᾶς πλήρωσαν ἑκατὸ τάλαντα. Μὲ τὰ χρήματα τοῦτα
τῶν Ἐρμιονέων τὸ νησί τῆς Ὕδρας ἀγοράσαμε,
καὶ παρακαταθήκη ἀφήσαμε στοὺς Τροιζηνίους.
Κατόπιν ἐπὶ Κρήτη πλεύσαμε τοὺς Ζακυνθίους
νἀπελάσωμε καὶ κεῖ κτίσαμε τὴν Κυδωνία·
Πέντ’ αἴσια ἔτη διήγαμε αὐτοῦ, κ’ ἱδρύσαμεν ἱερά,
καὶ δίκτυννο στὴν Βριτομάρπιδα.
                                            Μὰ δὲν λογίσαμε
στῆς Σάμου τοὺς ἐχθρούς τοὺς Αἰγινῆτες,
ἀφοῦ τὸν βασιλέα Ἀμφικράτη ποὺ ἔπληξε
                                                        τὴν Αἴγινα,
ὅταν ἡττήθη, οἱ πάπποι μας κατέπαυσαν.
Ἔτσι, αὐτοὶ, μὲ τὴν βοήθεια τῶν Κρητῶν, μᾶς νίκησαν
καὶ μᾶς ἐξανδραπόδισαν
                                    κ’ ἀκρωτηρίασαν
τὶς καπροκράνους πρῷρες τῶν νηῶν μας
καὶ ἀφιέρωμα στὴν Ἀθηνᾶ,
                                    στὸ ἱερόν ἀνέθεσαν.
Ἄλλα καὶ ἡ τύχη ἀπέλειπε τὸν Πολυκράτη·
ὁ Ὀροίτης τὸν παρήγγειλε:
                                    «ὅπως πυνθάνομαι
σκοπεύεις μεγάλα πράγματα,
                                        ὅμως δὲν εἶναι
τὰ χρήματά σου κατὰ τὰ φρονήματα· ὁ Καμβύσης
μ’ ἐπιβουλεύει τὸν θάνατο, ἐλθέ λοιπὸν νὰ σῴσῃς
ἑμαυτόν καὶ τοὺς πλούτους μου, νἄχῃς μέρος αὐτῶν
οὔνεκα ἁπάσης Ἕλλαδος προστάτης νὰ στεφθῇς.»
Κἀφοῦ ἀπέστειλε πρεσβευτή ὁ Πολυκράτης νὰ ἴδῃ
τοὺς πλούτους του―τὶ κἂν τὸν ἔδειξε
                                                    λάρνακες μὲ λιθάρια―
παρὰ τὸν σατράπη ὥρισε στὴν Μαγνησία νὰ πλεύσῃ,
καὶ τῆς κόρης του ἀλόγησε τοὔνειρο ποὺ εἶδε:
«ἐγὼ ἂν ἀπονοστήσω σῴος χρονίσειν σὺ παρθένος!»
«μᾶλλον παρθενεύεσθαι ἢ χήρα πατρός ἀπομεῖναι!»
Καὶ ἅμ’ ἀφίκετο στὴν Μαγνησία τοῦ Μαιάνδρου
ὁ σατράπης τὸν ἔσφαξε καὶ τὸν ἀνεσταύρωσε,
τοῦτον τὸν μεγαλοπρεπέστερο παρὰ τυράννοις,
ὅπως ἡ θυγατέρα του τὸν εἶδε, μετέωρο στὸν ἀέρα
                λούεσθαι μὲν ὑπὸ τοῦ Διός,
                χρίησθαι δὲ ὑπὸ τοῦ ἡλίου.

Νόστος μας δὲν εἶναι ἀλλά ἡ πλυμένη διαφάνεια
τοῦ ἑωθινοῦ διαστήματος καὶ φρόνημα, ἡ θέρμη
τοῦ σώματος νεογενοῦς γῆς, ὅπως πλέομε καὶ ἡ ἡμέρα
            περιχύνεται στοὺς κατηρτημένους τοῦ ἱστοῦ
                φρυκτοὺς ταρίχους τῶν πατέρων μας.

 

 

Τροχάζομε: τρέχουμε γρήγορα

πελάζομε: πλησιάζουμε

ἑκάς: μακράν

κναῖκες: γυναῖκες φρυγιστί

μᾶχερ: ἄγγελος,πομπός, κατάσκοπος

πίτυλος: ρυθμικός ἦχος κουπιών

λεμβοῦχος τούρανοῦ: ὁ θέος Ρᾶ, ὁ ἥλιος

φῆνες: ἁλιαιετοι, αίγύπιοι, γυπαετοί (ἡ φήνη)

σύδενδρα τῶν λιθίνων λωτῶν: δάσος τῶν αἰγυπτιακῶν κιόνων

τὸν ποιητὴ τοῦ τυράννου: εν. τὸν Ἀνακρέοντα που εἶχε γράψει

μυθῖται ἀνὰ νῆσον
Μεγίστην, διέπουσιν
ἱρὸν ἄστυ (Νυμφῶν)

γημόρος (γεωμόρος. γειομόρος): γαιοκτήμων

ὑπόστασι: περιουσία

οἱ νήες οἱ πλατυγάστορες: οἱ σαμαίνες εἶχαν πλατεὰ κοίλα

σεσιμωμένες πρῷρες: σηκωμένες, τὰ ἔμβολα

«Λελήθαμε τὰ πρῶτα ἄρα οὐ συνίεμεν τὰ ὕστερα»: ξεχάσαμε τὴν ἀρχή τοῦ λόγου σας καὶ δὲν κατανοούμε τὸ τέλος

διὰ τὸν θύλακον δεόμεθα ἀλφίτων: ζητοῦμε νὰ γεμίσουμε τὸ ἀσκί μὲ χονδροκοπανισμένη κριθή, γενικά, φαγητό

σκήψουσα: προσποιουμένη

Ἀστυπάλαια: ἡ πρωτεύουσα τοῦ Πολυκράτους

πλωτῆρες: ναυτικοί

μιλτοπάρῃα: με κόκκινες παρειές

λυγδίνου: ἐκ λευκοῦ μαρμάρου

πυνθάνομαι: πληροφοροῦμαι, ἀκούω

ἀλόγησε: περιφρόνησε

φρυκτός: ψημένος

τάριχος: βαλσαμωμένο σῶμα