Η συνήθης θεωρία θέλει την τεχνική και την τεχνολογία, όταν μπαίνουν ανάμεσα στους ανθρώπους να τους αποξενώνουν και να κάνουν τις σχέσεις τους πιο αφηρημένες, ή όπως είναι ο όρος, «reified», «πραγμοποιημένες». Αυτό γίνεται γιατί όταν χρησιμοποιώ ένα μέσο για να πετύχω κάτι, ο σκοπός μου αλλοιώνεται από την παρεμβολή του μέσου. Ας φανταστούμε την περίπτωση που δεν ξέρω καλά μία γλώσσα και κατά λάθος χρησιμοποιώ μία προσβλητική λέξη. Ουσιαστικά δεν μιλάμε εμείς, αλλά η γλώσσα το κάνει για μάς. Όλος ο πολιτισμός βασίζεται σε τέτοιες «διαμεσολαβήσεις». Ο άνθρωπος φτιάχνει αντικείμενα, υλικά ή πνευματικά, προκειμένου να πετύχει πράγματα που είναι πέραν της φυσικής του δυνατότητας. Ένα μαχαίρι δίδει την δυνατότητα να σκοτώνει ακόμα και σε κείνον που δεν μπορούσε να το κάνει με τα χέρια. Ακόμη περισσότερο το πυροβόλο όπλο κτλ. Άλλα παραδείγματα: με την εφεύρεση του νόμου δεν χρειάζεται να πάρεις ακρόαση από τον βασιλιά για να του εκθέσεις ένα θέμα διεκδίκησης. Με το χρήμα δεν είναι ανάγκη να έχεις το αντικείμενο που χρειάζεται εκείνος που έχει αυτό που θέλεις συ. Προφανώς η διαμεσολάβηση του μέσου κάνει πιο αφηρημένη την σχέση με τα πράγματα που συσχετίζεσαι και σού αλλάζει και την εικόνα που έχεις για τον κόσμο αλλά και για τον εαυτό σου, αφού βλέπεις τις δράσεις σου να καθρεφτίζονται στον κόσμο μέσω του μέσου που χρησιμοποίησες. Όμως δεν θα γινόταν αλλιώς να έρθεις σε επαφή με αυτό για το οποίο χρειάστηκες ένα μέσο για να το φθάσεις. Πράγματι όταν από την κατάσταση του φυσικού όντος περνάμε στην κατάσταση του κοινωνικού όντος, δεν είμαστε οι ίδιοι. Έχουμε αλλοτριωθή. Δεν είμαστε οι ίδιοι σε μία ζωική κατάσταση (π.χ. γενετήσια πράξη) και σε μία αντίστοιχη κοινωνική (π.χ. flirt). Και μάλιστα όλη η αξία της ζωικής κατάστασης έρχεται από την κοινωνική ως παραβίασή της. Η γυμνή γυναίκα έχει ερωτική αξία επειδή γυμνώνεται. Η ηδονή μέσα στον πολιτισμό είναι μεγαλύτερη από την φυσική.

Τα αφηρημένα μέσα λοιπόν είναι αναγκαία όσο μεγαλώνει το εύρος της δράσης μας, όμως με κόστος πολλά από τα θεμελιώδη εκείνα ένστικτα που θεμελιώνουν την ανάγκη χρήσης αυτών των μέσων. Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι πολιτισμοί παρακμάζουν και εξαφανίζονται όταν τα μέσα του πολιτισμού τους είναι άδεια κελύφη χωρίς περιεχόμενο. Τότε ο άνθρωπος έχοντας χάσει την επαφή του με αυτά τα μέσα επιστρέφει στην φυσική κατάσταση. Η εξαφάνιση του δυτικού ρωμαϊκού πολιτισμού από τους βαρβάρους είναι μία τέτοια περίπτωση. Η βία που παρατηρούμε μέσα σε υπεραναπτυγμένες μητροπόλεις, είναι επίσης ένα τέτοιο παράδειγμα.

Ένα μέσο λοιπόν είναι πόρτα και γέφυρα για να χρησιμοποιήσω μία μεταφορά του Simmel. Χωρίζει και ενώνει την ίδια στιγμή. Έτσι η τεχνολογία του διαδικτύου δεν αποξενώνει αλλά ενώνει κιόλας. Πόσοι δεν έχουμε γνωρισθή μέσα από «εικονικά καφενεία»;

Όμως, αν ήταν να βρω ένα πρόβλημα σε αυτό, είναι ακριβώς ο όλο και περισσότερο νατουραλιστικός χαρακτήρας της απομεμακρυσμένης ανθρώπινης σχέσης.

Η αλληλογραφία, το τηλέφωνο και ακόμη τα social media, έχουν έναν βαθμό αφαίρεσης που δίδει αξία στην άμεση επικοινωνία. Επαυξάνει μάλιστα την ανάγκη για αμεσότητα όπου αυτή φυσικά απαιτείται. Όταν όμως γίνει σαν την άμεση παύει η δεύτερη να είναι αναγκαία. Φαντάσου κάποιον που τού αρκεί να παρακολουθεί κάποιον που θέλει. Θα μείνει σε όλην του τη ζωή μόνος του, ένας θεατής. Ή ας θεωρήσουμε ένα εικονικό ζευγάρι που έχει πλήρη επαφή μέσω της τεχνολογίας, ακόμη και σεξουαλική, όμως δεν πρόκειται ποτέ να κάνει οικογένεια, εκτός αν ταχυδρομήσει ο άνδρας το σπέρμα του. Το χειρότερο είναι όταν η εξουσία έχει την δυνατότητα να σε ελέγχει σε προσωπικό επίπεδο την στιγμή που η κλασική γραφειοκρατία έμενε στο απρόσωπο αφηρημένο επίπεδο το οποίο εν τέλει σε προστάτευε από την όποια εμπλοκή στην προσωπική σου ζωή.

Γιατί ο πολιτισμός μάς γνώρισε την αξία της απόστασης που ο νέος νατουραλισμός απειλεί να εξαφανίσει. Αν οι άνθρωποι κάνουν όνειρα, ερωτεύονται, πιστεύουν στο θείο και έχουν ηθική και αναπτύσσουν σχέσεις εμπιστοσύνης είναι επειδή μπορούν να αντέξουν την άρνηση της φυσικής αμεσότητας, και μόνον μέσα από αυτήν την άρνηση την εκτιμούν. Όπως λέει το γνωστό ηθικό αξίωμα του Δούκα του La Rochefoucauld: «Η απουσία εξασθενεί τα μέτρια πάθη, και αυξάνει τα μεγάλα, όπως ο άνεμος σβήνει τα κεριά και ανάβει τη φωτιά.» Αντίθετα η σύγχρονη τάση που θέλει εξατομικευμένες μονάδες που μπορούν να έχουν άμεση επαφή αποστειρωμένη όμως από τα συμπαρομαρτούντα προβλήματα, ουσιαστικά καταστρέφει και την ίδια την ρήτρα του πολιτισμού που είναι η ρήξη με το φυσικό, και το φυσικό το ίδιο, δηλαδή το πάθος. Γιατί άλλωστε το φυσικό αναγνωρίζεται ως τέτοιο χάριν του πολιτισμού.

Ομολογητής