Σύμφωνα με νέα έρευνα της ΚΑΠΑ research, ένα ακόμη είδωλο των αθώων προ-μνημονιακών ημερών της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας γκρεμίζεται. Ο αντι-αμερικανισμός. Φυσικά, εν έτει 2016 η τυφλή εμπιστοσύνη στις Δημοσκοπήσεις είναι δείγμα μάλλον αφέλειας, όμως είναι δύσκολο να αρνηθούμε πως κάτι έχει αλλάξει όσον αφορά την αντίληψη των ΗΠΑ από το ευρύ κοινό και τα ΜΜΕ. Πως φτάνεις από το γιουχάρισμα του Σημίτη όταν είπε “Ευχαριστώ τους Αμερικάνους”, σε μια χαμερπή στα όρια της γελοιότητας αποδοχή του Πρόεδρου Barack Obama, από τον ελληνικό τύπο;

  Ο Barack Obama πότε δεν ήταν αντιδημοφιλής στον Ελληνικό κεντρώο τύπο, φυσικά. Αν μη τι άλλο μπορούμε να πούμε αυτός πως υιοθέτησε το μεσσιανικό “yes, we can” με ίδιο σκεπτικισμό ένος “βαμμένου” Δημοκρατικού. Όμως δεν είναι το χάρισμα του Οbama που αρκεί για να εξηγήσει μια τέτοια μεταστροφή. Αναμφίβολα ο τρόπος διακυβέρνησης Obama έχει σχέση με αυτήν την αλλαγή. Όμως υπάρχουν και άλλοι σημαντικοί παράγοντες που θα εξετάσουμε.

  Μια κομβική κριτική της Ελληνικής, και ειδικά φιλελεύθερης, Δεξιάς στην ‘κουλτούρα της μεταπολίτευσης’ ήταν λόγω του εμμονικού αντι-αμερικανισμού της. Ειδικά όπως αυτός εκφράζεται στα εξής συνθήματα: “ΕΞΩ ΟΙ ΦΟΝΙΑΔΕΣ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ” “ΟΧΙ ΣΤΟ ΝΑΤΟ”. Φυσικά όσοι τονίζουν την γραφικότητα και την μονομέρεια αυτής της κριτικής ξεχνάνε πως ο Ελληνικός λαός δεν ήταν πάντα αντι-αμερικανός και ούτε ο λόγος που υιοθέτησε τον αντι-αμερικανισμό είναι κακία ή ζήλεια. Τα γεγονότα στην Κύπρο το 1974 και η εμπειρία της δικτατορίας και της πρότερης πολιτικής αστάθειας σημάδεψαν αυτήν την περίοδο. Και παρότι η αφήγηση αυτή ήταν απίστευτα προβληματική, φαινόταν τότε πως εξηγούσε τα παραπάνω γεγονότα καλύτερα από τον κλασικό φιλο-δυτικισμό της Ελληνικής Δεξιάς. Επίσης το πως ο ηγέτης της Ελληνικής Δεξιάς, ακολούθησε αυτό το ρεύμα της εποχής βγάζοντας την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, της έδωσε την απαραίτητη νομιμοποίηση από την ίδια την εξουσία. Τώρα όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει.

 Η κρίση που χτύπησε την Ελλάδα τα τελευταία 6 χρόνια διάλυσε το κοινωνικό συμβόλαιο της Μεταπολίτευσης και έθεσε τα χαρακτηριστικά της σε αμφισβήτηση. Η κριτική της γενιάς του Πολυτεχνείου (baby boomers) και των συμβόλων της έχει ενσωματωθεί στο κύριο ρεύμα περισσότερο από ποτέ. Ο αντιαμερικανισμός πλέον φέρνει στον νου μια ντουντούκα που αντηχεί σε άπταιστα ξύλινα τα γνωστά σε όλους συνθήματα.

  Επίσης η κρίση έφερε έναν νέο δαίμονα στον Ελληνικό πολιτικό βίο, και η επιρροή του ήταν πιο αισθητή από τις πολιτικές των ΗΠΑ στην Λατινική Αμερική. Η είσοδος στο Μνημόνιο έθεσε την χώρα υπό την κηδεμονία της διαβόητης Τρόικας, και έφερε μια εξάρτηση από την Γερμανία μαζί της. Η Γερμανία κατά την διάρκεια αυτών των έξι ετών προωθεί μια πολύ συγκεκριμένη όπτικη της κρίσης. Η κρίση της Ελλάδας είναι ένα μοναδικό φαινόμενο που μπορεί να εξηγηθεί μόνο από τις παθογένειες του Ελληνικού κράτους και κοινωνίας. Μόνο η σκληρή δουλεία και επώδυνες αλλαγές μπορούν να σώσουν την Ελλάδα. Δεν θα εξετάσουμε εδώ αυτήν την αφήγηση. Αυτό που είναι σίγουρο όμως είναι πως δεν έχει κάνει δημοφιλή την Γερμανία στους Έλληνες. Και την ίδια στιγμή εκ των ΗΠΑ εμφανίστηκε μια εναλλακτική αφήγηση για την Ελληνική κρίση. Γνωστοί Αγγλο-Αμερικάνοι οικονομολόγοι έχουν αμφισβητήσει ανοιχτά την πολιτική της ΕΕ, είτε αυτό είναι στο ζήτημα του χρέους ή στην δημοσιονομική πολιτική. Ο Barack Obama εξέφρασε και εδώ στην Αθήνα αυτήν την οπτική (“ναι στις μεταρρυθμίσεις, χαλάρωση της λιτότητας”). Kάτι που αναμφίβολα μπορεί να πουληθεί ευκολότερα από το “ζείτε πάνω από τις δυνατότητες σας” του Wolfgang Schäuble. Η Γερμάνια άρχισε να λαμβάνει στο συλλογικό συνειδητό τον ρόλο που είχαν οι ΗΠΑ, της αποικιοκρατικής δύναμης που προσπαθεί να επιβληθεί σε αδύναμες χώρες.

  Τα δυσμενή αποτελέσματα της εξωτερικής πολιτικής Ομπάμα, δεν επηρέασαν αυτήν την τάση. Εν αντιθέσει με τον προκάτοχο του η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική μετακινήθηκε σε μια πιο ‘βυζαντινή’ πολιτική που αντικατέστησε τον άμεσα επιθετικό νεοσυντηρητισμό. Εδώ είναι που η εικόνα του ‘καλού πρόεδρου’ μετρίασε τις αρνητικές εντυπώσεις.

  Τέλος δεν πρέπει να υποτιμηθεί ο πολιτισμικός παράγοντας. Από το 1974 μέχρι σήμερα οι Αγγλομαθείς Έλληνες έχουν αυξηθεί. Περισσότεροι έλληνες πάνε για σπουδές στην Αγγλία ή τις ΗΠΑ. Τα αγγλικά ως κύρια γλώσσα του Ιντερνέτ, του εμπορίου, της διεθνούς επικοινωνίας εκθέτουν φέρνουν τον Έλληνα πιο κοντά στην πολιτισμική σφαίρα του Αγγλο-Αμερικάνικου κόσμου. Είτε αυτό είναι η διαρκής έκθεση στην ποπ κουλτούρα (π.χ. τηλεοπτικές σειρές, ταινίες, μουσική), η ενημέρωση από αγγλόφωνα έντυπα, η επιρροή της Αμερικάνικης πολιτικής σκέψης στην Ελληνική (π.χ. με τον εντόπιο προοδευτισμό και συντηρητισμό να υιοθετούν έντονα στοιχεία από τα Αμερικάνικα αντίστοιχα τους), οι ΗΠΑ πια δεν είναι τόσο ξένη χώρα όσο ήταν κάποτε για τον Έλληνα. Σε αυτό το περιβάλλον και σε συνδυασμό με τα παραπάνω, δεν είναι τυχαίο πως από το ΦΟΝΙΑΔΕΣ ΤΩΝ ΛΑΩΝ, φτάνεις στην συνειδητοποίηση πως “δεν διαφέρουμε τόσο τελικά, τους απασχολούν τα ίδια πράγματα με εμάς”.

  Ο λόγος που έγραψα αυτό το άρθρο δεν είναι για να νοσταλγήσω τα ένδοξα 70s, ούτε για να πανηγυρίσω αυτήν την αλλαγή. Θεωρώ πως αντιαμερικανισμός της μεταπολίτευσης, αν και εν μέρει δικαιολογημένος, ήταν άρρηκτα δεμένος σε μια Ψυχροπολεμική-Σοβιετική/Ρωσική οπτική των ΗΠΑ. Όμως δεν μπορώ να κρύψω πως κοιτάζω με ιδιαίτερη υποψία, την μετάβαση από το “ΕΞΩ ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ” στην υποδοχή του Μπάρακ Ομπάμα σαν σωτήρα, από τους ίδιους ανθρώπους, λίγο πολύ. Και τα δύο είναι υπερβολές και απλουστεύσεις. Καλώς ή κακώς, η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική με βάση τον φιλελεύθερο διεθνισμό χαρακτηρίζεται από έναν απίστευτο ιδεαλισμό και οι προσεγγίσεις που θεωρούν εφικτή την ‘εξαγωγή δημοκρατίας’ πρέπει να εξετάζονται διαρκώς. Open Markets, Democracy, and Human Rights είναι πολύ ωραίες, αλλά αόριστες, έννοιες και πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν πως μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να καλύψουν επιβλαβείς πολιτικές, που πλήρως αντιφάσκουν με ότι δηλώνουν. Μπορούμε να πετύχουμε μια ισορροπία στο να εκτιμούμε και να αναγνωρίζουμε χαρακτηριστικά των ΗΠΑ (π.χ. την θρησκευτική ανεκτικότητα, τον ρεπουπλικανισμό, την αγάπη για την ελευθερία, τα οικονομικά τους επιτεύγματα, και γιατί όχι, την ποπ κουλτούρα τους), χωρίς να συμφωνούμε 100% με το State Department. Και αυτό γιατί στο τέλος θα καταντήσει το “ΕΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ” να μοιάζει ρεαλιστικό μπροστά στο “Ο ΟΜΠΑΜΑ ΕΙΝΑΙ ΚΟΛΛΗΤΟΣ ΜΑΣ”.