Το συμπόσιον

Προσφέρουμε την ελεύθερη μετάφραση ενός παπύρου του 5ου μ.Χ. αιώνος, όπου τρεις δαιτυμόνες συζητούν πάνω στο αισθητικό-ηθικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει εις εξ αυτών. Συγκεκριμένα ο Χαρμίων, που πρόκειται να νυμφευθή, έχει αμφιβολίες για το αν πρέπει να το κάνει. Ο γάμος θέλει ηρεμία και ασφάλεια, όταν η έλξη προκαλεί προβλήματα. Όμως από την άλλη, η έλξη δεν προκαταβάλλει το ευγόνιμον της σχέσης;

[σκισμένος πάπυρος]
ΧΑΡΜΙΩΝ: Δεν πιστεύεις ότι όταν υπάρχει μέγα πάθος, τότε η σχέση μεταξύ ανδρός και γυναικός δεν μπορεί να στεριώσει; Θε’ να πω, μια μόνιμη σχέση εκ των πραγμάτων είναι μια ήπια σχέση… δηλαδή…
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Αυτό είναι σχεδόν ταυτολογία
ΧΑΡΜΙΩΝ: Μια γυναίκα που την θες πάρα πολύ για την ηδονή, είναι δύσκολο να την παντρευτής: θα υπάρχει ζήλια, ένταση, ενδεχομένως να είναι και η ίδια λίγο άστατη, πες Σωσιγένη σε βλέπω πως θες να πεις κάτι…
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Αυτά είναι σχετικά… σε αφήνω να ολοκληρώσεις.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Συγχυσμένα μας τα λες…
ΧΑΡΜΙΩΝ: Σάς προκαλώ λίγο, αλλά νομίζω πως ισχύει: η συζυγική αγάπη, θαρρώ, απαιτεί μια ηπιότητα.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Είμαι έντεκα χρόνια με τη γυναίκα μου και την ποθώ το ίδιο, αλλά θεωρώ ότι είναι σχετικό. Σε κάποιους γάμους λειτουργεί, σε κάποιους άλλους όχι.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Ναι, σίγουρα κάθε περίπτωση είναι μοναδική ενώ κάθε συνδυασμός ατόμων είναι ιδιαίτερος εκ των πραγμάτων, αλλά γενικά με προβληματίζει το γεγονός ότι το ερωτικό πάθος σπάνια παραμένει σε έναν γάμο και τούμπαλιν.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Ο γάμος δεν έχει να κάνει με τον έρωτα, είτε από θρησκευτική είτε από κοινωνική άποψη. Δηλαδή δεν ενισχύει, ούτε εξασθενεί τον έρωτα, δεν έχει καν αυτό τον σκοπό.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Χα! Ο δαίμων της πορνείας σε έχει καταλάβει!
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Ναι, βγάλε τον Ασμοδαίο από μέσα σου.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Είσαι έγκλειστος στο στάδιο του ηδονοθήρα
ΧΑΡΜΙΩΝ: Πάντως, αν γίνει κάποιος άγιος από εμάς,
αυτός θα είμαι εγώ.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Η γυναίκα σου δεν έκανε καλή δουλειά.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Είναι πολύ καλό κορίτσι.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Για αυτό την εκμεταλλεύεσαι.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Σε έναν κύντερο σαν και μένα πρέπει ένας θηλυκός δικτάτωρ.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Η σωστή γυναίκα διώχνει αυτές τις τάσεις φυγής του ανδρός, από την εστία, και πρέπει να τον εξαντλήσει τόσο πολύ…
ΧΑΡΜΙΩΝ Χμμμμμ, εντάξει, αισχύνομαι, αλλά με κάποιον πρέπει να τα πω. Πού πήγε ο Σωσιγένης; Πρέπει να αποχώρισε από τον αποτροπιασμό.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Εδώ, πές τα σε μένα, είμαι εξειδικευμένος πνευματικός.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Πάτερ, ερώτηση: τι σημαίνει γενετήσια έλξη; θε’ να πω
κάθε τέτοια έλξη είναι διαβαθμισμένη.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Περίμενε να μάς φέρουν κι άλλον οίνο.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Δηλαδή, υπάρχει καθόλου, λίγο, πολύ, πάρα πολύ, γιατί;
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Είναι υπόθεση χυμείας*, αλληλεπίδρασης.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Αλλά με αυτήν την λογική όλα είναι έτσι. Υπάρχει λόγος για τις ξεχωριστές αλληλεπιδράσεις.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Αλλά η έλξη κάπου σβήνει. Βασικά υπάρχουν πιο θηλυκές γυναίκες και λιγότερο θηλυκές. Κάτι αποπνέουν που το αισθάνεσαι στον αέρα. Και το άρωμα σε αυτό σκοπεύει. Μετά από αυτό όμως για να σε κρατήσει και να μην αρέσκεσαι μόνον στον άροτο**, πρέπει με βάση τον πόθο σου να σε ξεφουσκώσει, ταυτίζοντας τον πόθο σου με την ίδια. Πρέπει να εξυψώσει τον πόθο σου.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ (έχοντας επιστρέψει): Η λεγόμενη αφαιρετική τακτική.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Ναι.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Ωραία, όμως, γενικά έχουμε την τάση από την άλλη να εξιδανικεύουμε τον πόθο και το γεγονός ότι βινητιώμεν***.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Έτσι ώστε να σε πείσει ότι η ίδια είναι το σπίτι σου και όχι ξενοδοχείο.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Δηλαδή, πάθος σε φάση «πεθαίνω για σένα» κτλ. κτλ. θέλω να πω, από την πλευρά της γυναικός έχεις δίκιο, αλλά από την πλευρά του ανδρός;
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Ναι, αλλά αυτό και πάλι πρέπει να παγιωθή σε αυτήν.
ΧΑΡΜΙΩΝ: …γιατί συμβαίνει να γουστάρεις μία, να είσαι εντάξει με μια άλλη και να χάνεις το μυαλό σου με μια τρίτη.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Εξαρτάται τι θες.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Βασικά, συ ως άνδρας είσαι αθώος.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Πράγματι, τυπικός ευαίσθητος βεκκεσέληνος.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Είσαι άθυρμα του πόθου σου. Και είναι καθαρά ευθύνη της γυναίκας να σε κρατήσει.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Αλλά γιατί συμβαίνει η διαφορά διεγέρσεως εξ αρχής; Αυτό με απασχολεί. Είναι σημάδι γονιμότητας;
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Ναι σίγουρα. Υπάρχουν γάτες που τις βλέπεις, είναι πιο γλυκές. Και είναι αυτές που εγγαστρώνονται συνέχεια.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Είναι απλά ένα πιο ταιριαστό σώμα; είναι η σύνδεση με τις εξωτερικές περιστάσεις;
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Αυτό που δεν έχω καταλάβει μέχρι τώρα είναι που βρίσκεται το πρόβλημα.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Πού το πάει ο Χαρμίων;
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Ναι. Όλο γύρω – γύρω το φέρνεις, για πήγαινε στο προκείμενο αγαπητέ.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Μίλησέ μας με απτά παραδείγματα. Υπάρχει κάποια που σε διεγείρει περισσότερο από κάποια άλλη;
ΧΑΡΜΙΩΝ: Ο προβληματισμός είναι γιατί η διαφορά έλξης είναι τόσο έντονη από γυναίκα σε γυναίκα, δεν λέμε για αυτήν που δεν βλέπεται. Λέω για την φάση γουστάρω μέχρι τρελλαίνομαι.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Χαρμίων, υφίσταται και αυτό που λέμε «προσωπική άποψη».
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Ναι, είναι και αυτό. Για αυτό μίλησα για αλληλεπίδραση.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Και εκεί τίθεται και το θέμα πώς διαχειρίζεσαι το θέμα γάμου ως προς την έλξη. Δεν είναι τόσο αυτονόητο όμως δηλαδή λες κι συ «γιατί ειδικά αυτή η γυναίκα», ακόμη και στην αγάπη.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Γιατί αυτή ήταν πιο έξυπνη και σε τύλιξε. Το τυλίγειν είναι τέχνη.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Ο γάμος είναι άλλο ζήτημα.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Αν θέλετε να το πάω εκεί, ο γάμος είναι άλλο ζήτημα, αλλά δεν είναι άσχετο αυτού. Δηλαδή οδηγείσαι στον γάμο με μια κοπέλα που κάποια στιγμή γούσταρες τουλάχιστον.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Ο γάμος υπερβαίνει το ηδονικό,
ΧΑΡΜΙΩΝ: Ομιλείς πάντοτε από την πλευρά της γυναικός Λύσανδρε. Ενδιαφέρον.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Μα αφού αυτήν την ίδια αφορά.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Άκου: υπάρχει ο γάμος, υπάρχουν και σχέσεις εκτός γάμου.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Πώς τα λέει ο μπαγάσας.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ (καγχάζει)
ΧΑΡΜΙΩΝ: Εγώ πιστεύω κάθε άντρας στην άκρη του μυαλού του νοσταλγεί μια γυναίκα που δεν μπορούσε να παντρευτεί. Ε! μην με περιγελάτε!
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Θεραπευτικά το κάνουμε.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Καταρχάς, τι είναι γάμος καταρχήν; γιατί παντρεύεσαι μία γυναίκα; ας ξεκινήσουμε από εκεί. Πώς αντιλαμβάνεσαι τον γάμο;
ΧΑΡΜΙΩΝ: Ωραία, ας ξεκινήσουμε, αλλά πριν πάμε εκεί να υπενθυμίσω ότι ακριβώς δημιουργείται μια αντίθεση μεταξύ πόθου και γάμου.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Ας συμφωνήσουμε.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Από κεί και πέρα συμφωνώ.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Απλώς δεν σχετίζονται, δεν υπάρχει αντίθεση.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Εντάξει, δεν το πιστεύω.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Ούτε ενισχύει, ούτε εξασθενεί τον έρωτα.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Όπως είπα πρότερα, είναι στάδιο.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Ο γάμος έχει άλλη σκοπιμότητα, πέρα από τις περιπτώσεις
που γίνεται για «αποκατάσταση».
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Είσαι στο στάδιο της επιθυμίας και περνάς στο στάδιο της μη-επιθυμίας.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Ο γάμος σκοπεύει πρώτον στη θέωσιν του ανθρώπου δια της ενώσεως θήλεος και άρρενος (πράγμα δύσκολο) και δεύτερον στην τεκνογονία.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Προφανώς δεν είναι δυνατόν να στεριώσει γάμος όταν ο Χαρμίων είναι Πρίαπος. Για αυτό είπα ότι είναι στην τέχνη της γυναίκας να σού διώξει τον πόθο ώστε να μην βινητιάς.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ (καγχάζων) σωστό κι αυτό.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Αυτό που λες Σωσιγένη είναι θρησκευτικό, επομένως
δευτερογενές.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Μα αν θες να μείνεις στο ηδονικό στάδιο, δεν θα παντρευτής
ΧΑΡΜΙΩΝ: Εννοώ δηλαδή πως προκύπτει ιδεολογικά, όχι αυθόρμητα.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Ο γάμος πάντα (υψώνει την φωνή για να υπογραμμίσει) ήταν θρησκευτικός και δευτερευόντως κοινωνικός.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Ναι. Αλλά δεν ερμηνεύει καθαυτό την διαφοροποίηση πόθου και μονιμότητας. Αυτό που λέει ο Λύσανδρος, ναι ισχύει.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Ο πόθος είναι δικός σου. Δεν μπορεί η γυναίκα να σε αφήσει να έχεις πόθο. Πρέπει η ίδια να γίνει ο πόθος, άρα να παύσει να υφίσταται ως δικός σου πόθος.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Αν και πάλι η ερώτηση είναι, αν βασικά εσύ θες να γονιμοποιήσεις μία γυναίκα σαν τρελός γιατί τελικά παντρεύεσαι μίαν άλλη με λιγότερη επιθυμία.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Εμένα ρωτάς;
ΧΑΡΜΙΩΝ: Δηλαδή, αυτό που είπα στην αρχή, τα μεγάλα πάθη δεν παντρεύονται.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Γιατί αν ο πόθος είναι κατά τ’ άλλα άχρηστος, ε, λογικό είναι να την πετάξεις.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Αν και γενετικά είναι ο κατάλληλος συνδυασμός πιθανότατα.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Εκτός κι αν θες να περάσεις ένα βίο αβίωτο.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Δίκαιο έχει ο Σωσιγένης.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Ναι, εκεί θέλω να το πάω.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Αυτό, Χαρμίων, είναι δικό σου θέμα.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Είναι θέμα κοινωνικής σταθερότητας. Σεις τώρα νομίζετε ότι είμαι απολογητής του πόθου. Απλώς το ζήτημα θέτω.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Δηλαδή δεν μπορείς να διαχειρισθής τον πόθο σου.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Αφενός τι παίζει και δύο άτομα συνδέονται κατά την συνουσία περισσότερο από άλλα, και αφετέρου ποια η σχέση επιθυμίας – γάμου.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Θες έναν μαθηματικό τύπο;
ΧΑΡΜΙΩΝ: Δεν διαφωνώ μαζί σας, απλά δεν το θεωρώ τόσο αυτονόητο.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Δεν μπορείς να βασίσεις ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο  σε παροδικές καταστάσεις. Θα βρεις μια γυναίκα με την οποία μπορείς να συνυπάρξεις μακροχρόνια, αντί να διαλέξεις μία ελκυστική γυναίκα που θα φτιάξει ένα σπιτικό-χαμαιτυπείο
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Τυπικά, αυτό που λέει ο Σωσιγένης είναι σωστό.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Κυριολεκτικά χαμαιτυπείο, γιατί θα είναι καλή μόνο στο να πηδιέται.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Αν θέλεις τον τρόπο που φτάνεις στην τυπική αυτή κατάσταση, μπορώ να σού πω.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Επομένως, πρέπει να αφήσουμε την φύση ελεύθερη να δημιουργεί τα πιο ανθεκτικά τέκνα και η πολιτεία να αναλαμβάνει την ανατροφή τους, όπως έλεγε ο μέγας Πλάτων. Κατά κάποιον τρόπο, η οικογένεια εμποδίζει την εξέλιξη του είδους λόγω της ασφάλειας και του φόβου.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Όταν φθάσω τα πενήντα χρόνια και θα βλέπω τα παιδιά μου να μεγαλώνουν, δεν θα με νοιάζει πόσο καλά βινώ, αλλά πόσο καλά ανατρέφονται οι απόγονοί μου.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Όμως το πρόβλημα του Χαρμίωνος
το καταλαβαίνω. Θέλει να κάνει το πέρασμα από το ηδονικό στάδιο στο ηθικό.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Σαν να σε βλέπω στο κέντρο της Αλεξάνδρειας να κράζεις: «κοινοκτημοσύνη γυναικών βεκκεσέληνοι»
ΧΑΡΜΙΩΝ: Άπαξ παγανιστής, αεί παγανιστής.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Λοιπόν ξέρεις πώς μπορείς να περάσεις από το πάθος στο γάμο;
χωρίς να αλλάξεις γυναίκα; Ο λόγος που ο έρως δεν οδηγεί στον γάμο, για αυτό και η Αφροδίτη είναι διαφορετική θεά από την Ήρα, είναι γιατί είναι εγωιστικός. Ας είμεθα κυνικοί.
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Έτσι ακριβώς
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Άρα πρέπει να νικήσεις τον εγωισμό και στον εαυτό σου και σε αυτήν. Πρέπει δηλαδή να θυσιάσετε κάτι αλλήλων από το άτομο σας ώστε να γίνετε ομάδα, κοινωνία, όπως θες πές το.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Ναι…
ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ: Όλοι έχουμε συναντήσει υπέροχες οικογένειες, στις οποίες δεν υπάρχει έρως, ομολογούμενο από το ζεύγος.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον σημείο, να υπάρχει δηλαδή μία κοινή ιδέα.
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Άρα πρέπει να πληγώσετε ο ένας τον άλλο χωρίς όμως να χαθή η εμπιστοσύνη, ώστε να νικήσετε τον έρωτα χωρίς να τον χάσετε. Και όταν θα είστε τόσο κουρασμένοι που δεν θα μπορείτε να πολεμήσετε άλλο, τότε μπορείτε να παντρευτείτε. Αλλά όσο δεν θυσιάζονται οι άνθρωποι ο έρως πράγματι δεν μπορεί να οδηγήσει στον γάμο. Κι αν οδηγήσει, θα τον διαλύσει. Να σ’το πώ αλλιώς: ξέρεις πότε ένας ποιητής, γλύπτης, ζωγράφος, ξέρει πώς έχει τελειώσει ένα έργο; Όταν τον έχει κουράσει τόσο που θέλει να το παρατήσει. Τότε όμως σημαίνει ότι το έργο έχει πάρει όλη σου την ενέργεια, είναι το ίδιο η παγιωμένη σου ενέργεια. Το έργο τότε είναι δικό σου. Φυσικά είναι επικίνδυνη στιγμή γιατί μπορείς να το πετάξεις και στα σκουπίδια. Η ευοίωνη περίπτωση είναι το έργο το ίδιο, την στιγμή που θα είσαι εξαντλημένος, να σε ξεκουράσει και να σε ενδυναμώσει.
ΧΑΡΜΙΩΝ: Ναι, το καταλαβαίνω, όπως ήταν με μένα και το βιβλίο μου για την πανίδα. Έπρεπε να το θέλω να τελειώσω μαζί του αλλά μόνο τότε θα το ολοκλήρωνα, όταν το «σιχάθηκα».
ΛΥΣΑΝΔΡΟΣ: Εύγε, τότε την παντρεύεσαι.

*αρχαία γραφή της λέξης «χημεία». Την γράφουμε όπως την βρήκαμε στον πάπυρο.
**συνουσία
***εμφανίζω σφοδρή επιθυμία προς συνουσία